در این مقاله، به بررسی فرایندی می‌پردازیم که طی آن متهم می‌تواند با سپردن وثیقه Bail تا زمان برگزاری دادگاه، از بازداشت رهایی یابد. بخش(e)11 منشور حقوق و آزادی‌های کانادا تضمین می‌کند که “هر فردی که به ارتکاب جرمی متهم شده، از این حق برخوردار است که … تقاضای وی در سپردن وثیقه مناسب، بدون ارائه دلیل موجه رد نشود.”
قوانین کیفری در کانادا Criminal Code of Canada، این اختیارات را به پلیس داده اند که افراد را تحت شرایط مختلفی بازداشت نماید. هنگام بازداشت، ممکن است متهم با دریافت احضاریه Appearance Notice در همان صحنه جرم آزاد شود. به موجب این احضاریه، متهم باید در روز و ساعت مشخص در دادگاه حضور یابد. همچنین ممکن است از فرد خواسته شود تا برای انگشت‌‌نگاری و عکس برداری در تاریخ مشخصی که روی احضاریه قید شده است، به اداره پلیس مراجعه نماید.
در حالت دیگر، ممکن است فردی بازداشت شده و به اداره پلیس برده شود اما سپس پلیس تصمیم بگیرد متهم را به شرط تعهد وی برای حضور در دادگاه Promise to Appear آزاد نماید. در این تعهدنامه، اطلاعات مربوط به دادگاه و تاریخ و ساعت مشخصی که متهم باید حضور یابد، قید شده است. تعهدنامه همچنین دربرگیرنده شرایطی است که متهم بر طبق آن آزاد شده و باید از آن شرایط پیروی کند. به عنوان مثال، ممکن است وی از برقراری تماس با افراد مشخصی که به اعتقاد پلیس مرتبط با پرونده هستند، منع شده باشد.
در مواردی که پلیس تصمیم به آزادی متهم نداشته باشد، فرد باید ظرف 24 ساعت از زمان دستگیری، به دادگاه برده شده و در برابر قاضی صلح Justice of Peace قرار گیرد. درخواست سپردن وثیقه در اسرع وقت بررسی خواهد شد. اگرچه ممکن است جلسه دادگاه برای اطمینان از حضور تمامی طرف‌های لازم برای طی مراحل رسیدگی، به تعویق افتد.
اغلب، دادستان Prosecutor و وکیل متهم Lawyer بر سر میزان وثیقه و شرایط آزادی فرد با یکدیگر به توافق می‌رسند که به اصطلاح به آن وثیقه مورد توافق Consent Bail می‌گویند. به طور کلی قاضی صلح نیز بر اساس شروط این توافق، اقدام به صدور قرار وثیقه برای آزادی متهم می‌نماید. اشخاص ضامن Sureties یا کسانی که ضمانت متهم را به عهده می‌گیرند، معمولا به عنوان بخشی از شرایط لازم برای آزادی متهم به حساب می‌آیند. ضامن، معمولا یک دوست یا عضوی از خانواده متهم است که با حضور در دادگاه، اعلام می‌دارد که مبلغ وثیقه را متعهد شده ومتهم را در طول زمان آزادی مشروط تحت نظر خواهد داد.
البته مواردی نیز وجود دارد که ممکن است توافقی بین دادستان و وکیل در مورد میزان وثیقه لازم برای آزادی متهم Contested bail hearing به وجود نیاید . تنها سه دلیل برای بازداشت فرد در زمان رسیدگی به قرار وثیقه وجود دارد که به طور عمده عبارتند از:
دلایل نوع اول Primary grounds
دلایل نوع دوم Secondary grounds
دلایل نوع سوم Tertiary grounds
دلایل نوع اول، مرتبط به مواردی است که در بازداشت نگاه داشتن متهم Detention را برای اطمینان از حضور او در دادگاه ضروری می‌داند. به عبارت دیگر احتمال فرار متهم Flight risk در صورت پذیرش درخواست وثیقه را بررسی می‌کند. دلایل نوع دوم، در بازداشت نگاه داشتن متهم را به وجود ضرورت‌هایی مرتبط می‌سازد همانند اینکه احتمال زیاد داده شود متهم در مدت قرار وثیقه، مشکلات قانونی بیشتری را به وجود خواهد آورد. دلایل نوع سوم، مختص جرائم خیلی حاد همانند سرقت و قتل هستند. عوامل متعددی در تصمیم گیری دادگاه در این باره دخالت دارد به عنوان مثال پرونده تا چه حد دارای مدارک و مستندات لازم است؟ درجه اهمیت جرم تا چه حد است؟ شرایط جرم چگونه است و اینکه آیا اسلحه در ارتکاب جرم مورد استفاده قرار گرفته است یا خیر؟ مدت زمان احتمالی برای حبس متهم در صورت گناهکار بودن چقدر است؟
متهم که تحت قرار وثیقه آزاد می‌شود، باید تمامی شرایط و مفاد حکم وثیقه را تا پایان دادگاه رعایت نماید. در غیر این صورت، بار دیگر بازداشت و برای رسیدگی به قرار وثیقه بیشتر به دادگاه معرفی خواهد شد.
وینسنزو روندینلی دیوید ام. کوهن
david@davidcohn.ca rondinelli@sympatico.ca
* وکیل مدافع جنایی در تورنتو
