آشنایی با روش‌های پرداخت در تجارت بین‌المللی: قسمت سوم

در نوشته پیشین به گزارش سازمان تجارت جهانی (World Trade Organization – WTO) و ارزش کالاهای مبادله شده در جهان در سال 2015، اشاره شد که در مقایسه با آمار سال 2014، حدود 13 درصد، کاهش داشت و یادآوری شد که در سال 2015 به‌طور متوسط روزانه 45 میلیارد دلار کالاهای تجاری در جهان، بین کشورهای مختلف، مبادله شده است و در پاسخ به سوال مطرح شده مبنی بر این که وجه کالاهای مبادله شده در سال 2015، یعنی همان 16.5 تریلیون دلار آمریکا، چگونه و با چه مکانیزمی توسط خریداران به فروشندگان طرف قرارداد پرداخت شده است به تشریح مکانیزم روش‌های رایج پرداخت وجه در معاملات بازرگانی بین‌المللی پرداختیم و از جمله به روش‌های “حساب باز یا آزاد Open Account Trade، روش وصولی Collections و روش اعتبار اسنادی LC اشاره شد، اینک ادامه مطلب:
در سطرهای پایانی نوشته پیشین اشاره شد که بانک خریدار، متن شرایط اعتبار اسنادی را برای اطلاع فروشنده (ذینفع اعتبار اسنادی گشایش‌شده – Beneficiary of LC) به وسیله پیام سویفت به بانک فروشنده یا بانک ابلاغ کننده (Advising Bank/ Seller’s Bank) ارسال می‌کند و سوال شد که آیا فروشنده با دریافت متن سویفت اعتبار اقدام به تهیه و حمل کالای مورد معامله می‌کند؟
پاسخ معقول به پرسش مذکور این است که عکس‌العمل فروشنده بستگی به نتایج حاصله از بررسی متن شرایط اعتبار اسنادی رسیده دارد.
به عبارت روشن‌تر، اگر شرایط اعتبار با مفاد قرارداد و توافق‌های فیمابین منطبق باشد، فروشنده اقدام به تهیه و حمل و ارسال کالا خواهد کرد در غیر این صورت فروشنده هنوز آمادگی حمل کالا را نخواهد داشت بلکه شرایط غیر قابل قبول را به خریدار اعلام و تقاضای اصلاح شرایط اعتبار و ارسال یک اصلاحیه، Amendment Advice، را از سوی بانک خریدار(Buyer’s Bank – Issuing Bank) خواهد کرد.
اگر خریدار نسبت به اصلاح شرایط اعتبار اقدام کند و فروشنده مشکلی برای حمل کالا و استفاده از اعتبار گشایش‌شده نداشته باشد، کالا را حمل و اسناد حمل کالا را که باید مطابق با شرایط اعتبار تهیه شده باشد به بانک معامله‌کننده اعتبار (Negotiating Bank) ارایه می‌کند.
بانک فروشنده، با بررسی و انطباق شرایط اسناد ارائه شده با شرایط اعتبار، فقط در صورت انطباق شرایط اعتبار با صورت ظاهر اسناد نسبت به پرداخت وجه اسناد به فروشنده اقدام می‌کند و بدین ترتیب، فروشنده بر خلاف روش‌های حساب باز و وصولی و بدون نیاز به اخذ موافقت قبلی خریدار، امکان دریافت و استفاده ازوجوه اعتبار اسنادی گشایش‌شده توسط بانک خریدار راخواهد داشت.
در حال حاضر، بانک‌ها، کلیه عملیات معاملات اعتبار اسنادی خود را بر اساس مفاد مقررات اتاق بازرگانی بین‌المللی، مقررات متحدالشکل اعتبارات اسنادی موسوم به مقررات یو سی پی (ICC Uniform Customs and Practice for Documentary Credits – UCP 600)، انجام می‌دهند که با نکات مهم آن در این نوشته‌ها، آشنا می‌شویم.
در مورد روش اعتبار اسنادی که رایج‌ترین روش پرداخت در معاملات بین‌المللی است، بعدا به تفصیل بحث خواهیم کرد.
اصولا روش اعتبار اسنادی حاوی امتیازات و نکات مثبتی برای هر دو طرف معامله یعنی فروشنده و خریدار است و در عمل توازن نسبی را بین طرفین معامله ایجاد می‌کند.
4- روش پیش پرداخت – Advance Payment
این روش دقیقا نقطه مقابل روش حساب باز است، بدین معنا که فروشنده اصلا علاقه‌ای به قبول ریسک در انجام معامله ندارد و کالا را زمانی برای خریدار ارسال و حمل می‌کند که خریدار قبلا وجه کالا را برای فروشنده حواله کرده باشد. به عبارت ساده‌تر، ابتدا پول و بعد کالا.
از این روش در معاملات بین‌المللی با عنوان (TT -Telegraphic/Telex Transfer)، در اسناد و مکاتبات یاد می‌شود.
فروشنده در روش پیش پرداخت ممکن است تقاضای حواله تمامی وجه کالا را از خریدار کند (Full Advance Payment) و یا در صورت وجود شناخت قبلی و یا سابقه معاملات قبلی تهیه کالا را منوط به حواله درصدی از وجه کالا (Partial Advance Payment) و حواله، مابه‌التفاوت باقی‌مانده را به هنگام حمل و ارسال رونوشت سند حمل یا بارنامه کند.
روش پیش پرداخت عمدتا به نفع فروشنده و روشی پر مخاطره همراه با ریسک فراوان برای خریدار است، به ویژه اگر خریدار بدون بررسی توان مالی، حسن شهرت و سابقه فروشنده اقدام به حواله وجه به حساب فروشنده کرده باشد ممکن است گرفتار عواقب عدم ایفای تعهدات از جانب فروشنده گردد.
موارد متعدد تخلف و کلاهبرداری فروشندگان خارجی در خریدهای خارجی ایران در سال‌های پس از اعمال تحریم‌های بین‌المللی که به روش TT صورت گرفته، گزارش شده است.
با بررسی مکانیزم اجرایی روش‌های رایج پرداخت وجه در معاملات بین‌المللی می‌توان تقسیم‌بندی زیر را از دیدگاه منافع و مضار فروشنده و خریدار مطرح کرد:
روش‌های حساب باز و وصولی، بهترین شیوه پرداخت برای خریدار و پر ریسک‌ترین برای فروشنده و روش پیش‌پرداخت، بهترین روش برای فروشنده و پرریسک‌ترین برای خریدار است. اما، روش اعتبار اسنادی، با توجه به رعایت منافع دو طرف معامله، منطقی‌ترین روش پرداخت تلقی شده و به همین دلیل رایج‌ترین و پر استفاده‌ترین روش توصیه شده است و لذا به تشریح ویژه گی‌های این روش، انواع گوناگون آن و نکات کلیدی مقررات متحدالشکل اعتبارات اسنادی،UCP، در ادامه این نوشته‌ها می‌پردازیم.
ادامه دارد…

نویسنده: محمد صالح – ذوقی 
*کارشناس و تحلیل‌گر مسایل تجارت بین‌الملل
مدرس اینکوترمز 2010، تایید شده توسط اتاق بازرگانی بین‌المللی ICC Paris
عضو کمیسیون مقررات و رویه‌های بازرگانی اتاق بازرگانی بین‌المللی ICC Paris
مشاور امور بازرسی کالا (PSI) و قرارداد‌های صادراتی و وارداتی