دیابت به زبان ساده

دیابت یک عارضه ناشى از اختلال در تولید و یا عملکرد انسولین در بدن است. انسولین هورمون یا ماده‌اى است که در لوزالمعده (پانکراس) تولید مى‌شود و سلول‌ها را قادر مى‌سازد تا گلوکز را از خون بگیرد و براى تولید انرژى استفاده کنند.

چهاردهم نوامبر، سالگرد تولد «فردریک بانتینگ» کاشف انسولین، اولین بار در سال 1991با همکاری بنیاد بین‌المللی دیابت (IDF)  و سازمان جهانی بهداشت (WHO) به عنوان روز جهانی دیابت نامگذاری شده است. هدف از نامگذاری چنین روزی افزایش آگاهی عمومی در ارتباط با علل، عوارض، پیشگیری و درمان این پدیده روزافزون است.
مجمع عمومی سازمان ملل در 20 دسامبر 2006 با  تصویب قطعنامه برجسته و منحصر به فرد، دیابت را «یک بیماری مزمن و ناتوان کننده با هزینه‌های هنگفت“ معرفی کرد که خانواده‌ها، دولت‌ها و کل جهان با آن مواجه است. بر اساس قطعنامه سازمان ملل، چهاردهم نوامبر که معادل   (23 آبان ماه) روز جهانی دیابت اعلام شد. این سازمان با پذیرش روز جهانی دیابت و برجسته کردن خطرات جهانی این بیماری، تعهد خود را برای مبارزه با دیابت نشان داده است.
برای اعلام تصویب روز جهانی دیابت  از سوی سازمان ملل و نیز جهت تأکید بر مبارزه برای پیشگیری از دیابت، استفاده از یک دایره به عنوان نشان «همه با هم برای دیابت»، تصویب شد. دایره یک نمادِ ساده است که به راحتی می توان آن را پذیرفت و استفاده کرد. در تمام ِ فرهنگ ها دایره، نشـانه زندگی و سلامتی است و معنی این نماد نیز این است که فشارهای سخت و شدید، نتیجه مثبت دارد. رنگ آبی، تجسم آسمان است که همه ملت‌ها را متحد می‌کند (رنگ پرچم سازمان ملل نیز آبی است). دایره آبی دیابت، نشان اتحاد جهانی برای مبارزه علیه دیابت است!

 دیابت چیست؟
در حقیقت دیابت یا بیماری قند یک اختلال سوخت و سازی در بدن است. در این بیماری توانایی تولید انسولین در بدن از بین می‌رود و یا بدن در برابر انسولین مقاوم شده و بنابراین انسولین تولیدی نمی‌تواند عملکرد طبیعی خود را انجام دهد. نقش اصلی انسولین پایین آوردن قند خون توسط مکانیزم‌های مختلفی است. دیابت دو نوع اصلی دارد. در دیابت نوع یک تخریب سلول‌های بتا در پانکراس منجر به نقص تولید انسولین می شود و در نوع دو مقاوت پیشرونده بدن به انسولین وجود دارد که در نهایت ممکن است به تخریب سلول‌های بتای پانکراس و نقص کامل تولید انسولین منجر شود. در دیابت نوع دو مشخص است که عوامل ژنتیکی، چاقی و کم تحرکی نقش مهمی در ابتلای فرد دارند.

انواع بیماری دیابت
به طور كلی دیابت به چهار گروه دیابت نوع 1، دیابت نوع 2، دیابت حاملگی و دیابت به علل متفرقه تقسیم‌ بندی می شود.

دیابت نوع1:
در دیابت نوع 1 كه 15- 10درصد كل موارد دیابت را تشكیل می ‌دهد، تولید انسولین از پانكراس به علت از بین رفتن سلول‌های سازنده انسولین، متوقف می ‌شود. به همین دلیل افراد مبتلا به این نوع دیابت باید از بدو تشخیص، انسولین مورد نیاز بدن را به صورت تزریقات روزانه تأمین كنند. به همین دلیل به آن “دیابت وابسته به انسولین” نیز می گویند. دیابت نوع 1 اغلب در سنین زیر 30 سال به وجود می‌آید، لذا به آن “دیابت افراد جوان” نیز می گویند.

دیابت نوع2:
دیابت نوع 2 بیشتر در بالغین بالای 30 سال و چاق دیده می ‌شود که 90- 85 درصد كل موارد دیابت را شامل می گردد و انسولین تولید شده از پانكراس در این افراد به خوبی عمل نمی‌كند. در واقع یا پانكراس به اندازه كافی انسولین ترشح نمی‌كند و یا این كه انسولین ترشح شده، به علت وجود مقاومت سلول‌ها به انسولین مخصوصاً در افراد چاق، فاقد كارآیی لازم است.
به این نوع دیابت، “دیابت غیر وابسته به انسولین” یا “دیابت بزرگسالان” نیز می‌گویند.

دیابت حاملگی:
دیابت حاملگی به دیابتی گفته می‌شود كه برای اولین بار در طول حاملگی تشخیص داده شود. این نوع دیابت معمولاً گذراست و بعد از اتمام حاملگی بهبود می‌یابد. خانم‌های مبتلا به دیابت حاملگی بعداً در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع 2 هستند.

آیا دیابت درمان دارد؟
هنوز درمان قطعی برای دیابت پیدا نشده است. حتی روش‌های جدیدی مثل پیوند سلول‌های بتا به افراد مبتلا به دیابت نوع 1 نیز، به علت ضرورت مصرف داروی ضد َردِ پیوند به صورت مادام‌العمر و عوارض احتمالی ناشی از آنها، برای اكثریت افراد مناسب نمی ‌باشد. با این وجود رعایت 5 اصل كنترل دیابت كه در ادامه به آنها اشاره خواهد شد باعث می ‌شود تا افراد دیابتی بتوانند یك زندگی سالم در مقایسه با افراد غیر دیابتی داشته باشند و از پیدایش عوارض دیابت جلوگیری كنند.
این 5 اصل عبارتند از: آموزش، كنترل روزانه، تغذیه صحیح، فعالیت جسمانی و مصرف منظم داروها (قرص یا تزریق انسولین). در صورتی كه هر یك از این پایه‌ها سست باشد، تعادل و در واقع كنترل دیابت بر هم خواهد خورد.

علائم اولیه دیابت چیست؟
دیابت نوع 1معمولاً شروع پر سر و صدایی دارد و با علائمی چون تشنگی، پُر ادراری، پُر نوشی، كاهش وزن، گرسنگی و خستگی شدید تظاهر پیدا می‌كند.
دیابت نوع 2 شروع خیلی آهسته ‌تری دارد و شایع ‌ترین علامت اولیه آن در واقع “بی علامتی” است. درصد قابل توجهی از مبتلایان به دیابت نوع 2 (تقریباً 50 درصد آنها) از بیماری خود اطلاعی ندارند و تنها با انجام آزمایش قند خون می ‌توان بیماری آنها را تشخیص داد. با این وجود در صورت عدم كنترل مطلوب، ممكن است علائمی مشابه به دیابت نوع 1 نیز بروز كند.
از دیگر علائم دیابت نوع 2 می‌توان به عفونت‌های مكرر، مخصوصاً عفونت دستگاه ادراری و پوست، تاری دید، بهبودی دیررس زخم‌ها، احساس سوزش و بی حسی در انگشتان پا اشاره كرد.

چه كسانی در معرض خطر ابتلا به دیابت هستند؟
* تمامی افراد بالای 40 سال در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع 2هستند و باید هر 3 سال یك‌ بار تحت آزمایش قند خون قرار بگیرند.
* افرادی که دچار اضافه وزن می باشند و حداقل یكی از شرایط زیر را دارند، نیز در معرض ابتلا به دیابت نوع 2 هستند و انجام آزمایشات مكرر قند خون در آ‌نها باید در سنین زیر 40 سال یا با فواصل كوتاه تر، یعنی هر 2-1سال یک بار انجام شود.
این شرایط عبارتند از: وجود سابقه ابتلا به دیابت در بستگان درجه اول، سابقه ابتلای فرد به دیابت پنهان(مرحله پیش از دیابت)، سابقه ابتلا به دیابت حاملگی، سابقه تولد نوزاد با وزن بیشتر از 4 كیلوگرم یا تولد نوزاد با ناهنجاری‌های مادرزادی، بالا بودن فشارخون (فشارخون ماكزیمم بیشتر از 140 و یا مینیمم بیشتر از 90 میلی ‌متر جیوه)، وجود اختلالات چربی خون؛  یعنی تری ‌گلیسیرید بالاتر از 250 و یا كلسترول خوب (HDL)  كمتر از 35 میلی ‌گرم در دسی ‌لیتر، سابقه ابتلا به كیست‌های متعدد تخمدان و یا بیماری‌های قلبی- عروقی (تنگی رگ‌های قلب، انفاركتوس قلبی یا سكته مغزی).

آیا دیابت قابل پیشگیری است؟
در مورد دیابت نوع 1 با وجودی كه تحقیقات زیادی در مورد روش‌های مختلف پیشگیری از آن در حال انجام است، ولی هنوز راه حل قطعی برای پیشگیری از آن به دست نیامده است. ولی در مورد دیابت نوع 2 تحقیقات به روشنی نشان داده‌اند كه تغذیه صحیح و كاهش وزن به میزان 7- 5 درصد وزن فعلی و نیز انجام مرتب فعالیت ورزشی (150 دقیقه در طول هفته) در پیشگیری از ابتلا به دیابت، در افراد در معرض خطر بسیار مؤثر است.
تعداد افراد مبتلا به دیابت در کانادا و سراسر جهان در حال افزایش است در کانادا حدود 3.4 میلیون نفر مبتلا به دیابت می باشند: که بیش از 9 درصد از کل جمعیت ما است. متاسفانه، انتظار می رود آمار دیابت رو به افزایش خواهد بود و تخمین می زنند که این آمار در سال 2025، به 5 میلیون نفر افزایش خواهد یافت.

هزینه‌های بیماران دیابتی در کانادا:
مدیریت بیماری دیابت در کانادا یک تلاش مهم است، زیرا بیماری در اینجا همه گیر شناخته شده است. توصیه‌های مبتنی بر شواهد که راهنمای مدیریت دیابت در کانادا هستند، دستورالعمل‌های عملی بالینی است که توسط دیابت کانادا طراحی شده است. این دستورالعمل‌ها هر پنج سال یکبار به روز می‌شود.
هزینه‌های مالی برای مدیریت دیابت می‌تواند غیر قابل پیش بینی باشد، مخصوصا برای افراد بدون برنامه
بیمه خصوصی، بار مالی برای افراد مبتلا به دیابت می‌تواند بسیار زیاد باشد. تخمین زده شده است که در کانادا افراد مبتلا به دیابت دارای هزینه‌های پزشکی هستند که تا سه برابر بیشتر از افراد مبتلا به این بیماری هستند.

اعتبار مالیاتی برای افراد مبتلا به دیابت:
برای کمک به جبران برخی از هزینه های دیابت، ممکن است این بیماران برای اعتبار مالیاتی دولت فدرال درخواست کنند. در حالی که بسیاری از افراد مبتلا به دیابت ممکن است شرایط خود را به عنوان یک معلولیت توصیف نکنند، اما کسانی که زمان زیادی را صرف این بیماری می کنند و دشواری زیادی با مدیریت روزانه دیابت خود دارند، می‌توانند برای اعتبار مالیاتی معلولیت از اداره مالیات کانادا اقدام نمایند.