آشنایی با روش‌های پرداخت در تجارت بین‌المللی قسمت چهارم

در نوشته پیشین، به گزارش سازمان تجارت جهانی (World Trade Organization – WTO) و ارزش کالاهای مبادله شده در جهان در سال 2015، اشاره شد که در مقایسه با آمار سال 2014، حدود 13 درصد، کاهش داشت و یادآوری شد که در سال 2015، به ‌طور متوسط، روزانه 45 میلیارد دلار کالاهای تجاری در جهان، بین کشورهای مختلف، مبادله شده است و در پاسخ به سوال مطرح شده مبنی بر این که وجه کالاهای مبادله شده در سال 2015، یعنی همان 16.5 تریلیون دلار آمریکا، چگونه و با چه مکانیزمی توسط خریداران به فروشندگان طرف قرارداد پرداخت شده است، به تشریح مکانیزم روش‌های رایج پرداخت وجه در معاملات بازرگانی بین‌المللی پرداختیم و از جمله به روش‌های «حساب باز یا آزاد (Open Account Trade)، روش وصولی (Collections)، روش اعتبار اسنادی (LC)، روش پیش‌پرداخت و بررسی منافع و مضار روش‌های پرداخت از دیدگاه خریدار و فروشنده»، اشاره شد، اینک ادامه مطلب:
در نوشته پیشین اشاره شد که اعتبار اسنادی، (Documentary Credits (L/C، رایج‌ترین روش پرداخت در معاملات بازرگانی بین‌المللی است، زیرا که در این روش، منافع هر دو طرف معامله یعنی خریدار و فروشنده رعایت شده و به نگرانی‌های طرفین قرارداد، توجه شده است. برای آگاهی بیشتر از این نگرانی‌ها، شاید بهتر باشد به پاره‌ای از آن‌ها، اشاره کنیم.

نگرانی‌های خریدار در فرآیند معامله
آیا فروشنده، به موقع کالا را حمل می‌کند؟
آیا کالا حمل‌شده، از لحاظ کمی و کیفی، همانی است که سفارش داده شده؟
آیا کالا در زمان تعیین شده، به مقصد می‌رسد؟
آیا اسناد حمل، بدون کم و کاست و مطابق با شرایط تعیین شده ارسال می‌شود؟

نگرانی‌های فروشنده در فرآیند معامله
آیا خریدار به موقع وجه کالای حمل شده را می‌پردازد؟
آیا بانک خریدار قادر به پرداخت وجه اسناد می‌باشد؟
آیا می‌توان بخشی از وجه قرارداد را قبل از تهیه و حمل کالا از بانک، دریافت کرد؟
برای اطمینان از این که آیا روش اعتبار اسنادی، پاسخ مناسبی به نگرانی‌های خریدار و فروشنده می‌دهد یا نه، باید با مکانیزم و ویژگی‌های این روش و همچنین مقررات و عرف حاکم بر عملیات اجرایی معاملات اعتبار اسنادی در سیستم بانکی بین‌المللی، آشنایی بیشتری داشته باشیم.

انواع اعتبار اسنادی
اعتبارات اسنادی از جنبه‌های گوناگون، از قبیل تعهدات و مسئولیت بانک‌های درگیر و یا از نظر نحوه پرداخت وجه به ذی‌نفع اعتبار و یا اختیارات فروشنده در ارتباط با انتقال و واگذاری وجوه، دارای انواع و اقسام مختلفی است.

اعتباراسنادی قابل برگشت (قابل فسخ) و غیرقابل برگشت (غیرقابل فسخ)
به طور کلی اعتبارات اسنادی از لحاظ تعهد و مسئولیت بانک گشایش‌کننده اعتبار، به دو دسته قابل برگشت (Revocable LC) و غیرقابل برگشت (Inrevocable LC)، تقسیم می‌شود.
اعتبار قابل برگشت، اعتباری است که بانک گشایش‌کننده اعتبار، حق فسخ و ابطال یا تغییر شرایط اعتبار گشایش ‌شده را بدون اطلاع و موافقت ذی‌نفع اعتبار، دارد؛ مشروط بر این که، فروشنده قبل از اعلام فسخ و یا تغییر شرایط اعتبار توسط بانک گشایش‌کننده، نسبت به حمل و ارایه اسناد حمل به بانک کارگزار، اقدام نکرده باشد. لازم به توضیح است که این نوع اعتبار عملا از زمان اجرای مفاد مقررات متحدالشکل اعتبارات اسنادی 600 (مقرراتUCP 600 )، یعنی اول جولای 2007، کاربرد نداشته و از متن مقررات یو سی پی، حذف شده است. به عبارت روشن‌تر، از تاریخ اجرای مقررات یو سی پی 600، تمامی اعتباراتی طبق مقررات مذکور گشایش ‌شده و یا می‌شوند، از نوع غیرقابل فسخ، است.
اما، اعتبار غیرقابل برگشت تعهد قطعی و غیر قابل فسخ بانک گشایش‌کننده اعتبار است و بانک مذکور به محض گشایش اعتبار، حق تغییر شرایط و ابطال اعتبار گشایش شده را، بدون کسب موافقت ذی‌نفع اعتبار، یعنی فروشنده، ندارد.

اعتباراسنادی تایید شده (Confirmed LC)
اعتباری است که علاوه بر تعهد پرداخت قطعی و غیرقابل برگشت بانک گشایش‌کننده، پرداخت وجه اعتبار توسط بانک دیگری (معمولا بانک کارگزار مورد اعتماد فروشنده) نیز، تایید شده باشد.
اصولا دلیل درخواست گشایش اعتبار اسنادی تایید‌ شده توسط فروشنده، بی‌اعتمادی فروشنده به تعهد پرداخت بانک گشایش‌کننده اعتبار و یا وجود مشکلات ارزی در کشور خریدار و یا سابقه عدم ایفای تعهد پرداخت بانک گشایش‌کننده اعتبار، می‌تواند باشد.
گشایش این نوع اعتبار در ایران، به ویژه پس از بروز مشکلات ارزی پس از انقلاب اسلامی و در سال‌های بروز جنگ ایران و عراق و اعمال تحریم‌های بانکی و تجاری توسط سازمان ملل متحد، ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا، به امری عادی تبدیل شده و خود یکی از دلایل افزایش هزینه‌های بانکی در ایران است. برای مقایسه میزان افزایش هزینه تایید اعتبار، باید اشاره کنم که کارمزد تایید بانک تایید‌کننده در کشور فروشنده در شرایط عادی، 1.5 در هزار مبلغ اعتبار و در شرایط غیر عادی، به 15 تا 20 در صد مبلغ اعتبار، رسیده است.
ادامه دارد….

محمد صالح – ذوقی *

کارشناس و تحلیل‌گر مسایل تجارت بین‌الملل
مدرس اینکوترمز 2010، تایید شده توسط اتاق بازرگانی بین‌المللی ICC Paris
عضو کمیسیون مقررات و رویه‌های بازرگانی اتاق بازرگانی بین‌المللی ICC Paris
مشاور امور بازرسی کالا (PSI) و قرارداد‌های صادراتی و وارداتی