حق امتیاز و تعرفه هزینه‌ای است که افرادی که برای اولین بار از آثار دارای حق نشر استفاده می‌کنند، باید به صاحبان آن پرداخت نمایند. هنگامی که شخصی غیر از صاحب حق نشر به طور عمومی از اثری استفاده کند یا آن را بفروشد، باید حق امتیازی را به عنوان حق‌العمل استفاده و یا فروش ابتدایی آن، به صاحب حق بپردازد. با این حال، اگر از اثر کسی به طور اختصاصی استفاده کردید، مثل پخش آهنگ در خانه‌تان، نباید حق امتیازی پرداخت کنید.
تعرفه‌ها هزینه‌های استانداردی هستند که کاربران حق نشر برای استفاده از بعضی آثاری که تحت حمایت از قانون هستند، باید پرداخت کنند. به عنوان مثال، شرکت‌های کابلی باید برای پخش مجدد برنامه‌های تلویزیونی، تعرفه‌ای را پرداخت نمایند. هیئت حق نشر کانادا، دادگاهی فدرال می‌باشد که به منظور تنظیم تعرفه‌ها تأسیس شده است. اگر می‌خواهید از اثر شخص دیگری استفاده کنید اما نمی‌توانید صاحب آن را پیدا کنید، می‌توانید برای کسب اجازه به هیئت حق نشر درخواست بدهید تا از آن اثر استفاده کنید. ممکن است این هیئت، مبلغی از شما بگیرد و تا پیدا شدن صاحب اثر برایش نگهداری کند.
تعاونی‌های حق نشر
برای صاحبان حق نشر جمع‌آوری این مبلغ، می‌تواند بسیار دشوار باشد. برای حل این مشکل، بسیاری از نویسندگان و خالقان اثر عضو یک تعاونی می‌شوند. این تعاونی به افراد اجازه می‌دهد از آثار صاحبانی که عضو آن هستند، استفاده کنند. این تعاونی‌ها برای اعضای خود، حق امتیاز جمع‌آوری می‌کنند. تعاونی‌های بی‌شماری هستند که آثار مختلفی را پوشش می‌دهند. با این حال شایع‌ترین‌شان مربوط به حقوق نواختن موسیقی و حقوق تکثیر هنری است. جامعۀ حقوق نوازندگان (ACTRA) نمونه‌ای از چنین تعاونی‌هایی است.
حقوق اخلاقی
حتی اگر نویسندگان یا خالقان اثر، حق نشر‌شان را بفروشند یا اجازۀ استفاده از آن را صادر کنند، باز هم از حقوقی برخوردار هستند که به آن «حقوق اخلاقی» می‌گویند. از آنجایی که اثر یک نویسنده بر روی شهرت و اعتبارش تأثیر می‌گذارد، هیچ فرد دیگری اجازه ندارد اثر او را به گونه‌ای که به آبرو و شهرتش لطمه‌ای وارد کند، تغییر داده و یا تحریف کند. این قانون حتی در مورد کسانی که حق نشر را خریده‌اند نیز صدق می‌کند. در ضمن، در بیشتر مواقع باید نام نویسنده به همراه اثرش آورده شود.
نویسندگان و خالقان اثر نمی‌توانند حقوق اخلاقی‌شان را انتقال دهند یا بفروشند؛ مگر هنگامی که نویسنده از دنیا برود و حق مالکیت اثر به وارث انتقال یابد. با این حال می‌توان حقوق اخلاقی را از قانون مستثنی کرد. مفهومش این است که هر چند شما با توجه به احترامی که برای اثرتان قائلید از حقوق اخلاقی آن نیز بهره‌مندید اما می‌توانید توافق کنید آن حقوق اِعمال نشوند. اگر حق نشر‌تان را بفروشید، ممکن است از شما خواسته شود قراردادی را امضا کنید که دارای بندی است که این حقوق را از قانون مستثنی می‌کند. این امر به صاحب حق نشر جدید اجازه می‌دهد تا بدون نیاز به جلب رضایت شما، اثر را تغییر دهد یا آن را به شکل دلخواه خود درآورد.
برای کسب اطلاعات بیشتر و مشاوره‌های قانونی با یک وکیل تماس بگیرید تا در مورد هر توافقی که در رابطه با حقوق اخلاقی شماست، راهنماییتان کند.
مدت اعتبار حق نشر چقدر است؟
در بیشتر موارد، مدت اعتبار حق نشر برای پدیدآورنده‌اش مادام‌العمر است و ۵۰ سال تقویمی هم از زمان مرگ او اعتبار دارد. حمایت از حق نشر همیشه در ۳۱ دسامبر آخرین سال حمایت، منقضی می‌شود. هیچ هزینه‌ای برای نگهداری حق نشر وجود ندارد و نمی‌توان آن را تمدید کرد.
البته در قاعده و قانون کلی چند استثناء وجود دارد:
• آثار دولتی: اعتبار حق نشر اثری که توسط یک ادارۀ دولتی منتشر شده، از تاریخی است که اثر برای اولین بار منتشر می‌شود و تا ۵۰ سال اعتبار دارد. در حوزۀ قانون‌گذاری یا قضایی، موضوعی به نام حق نشر وجود ندارد.
• آثاری که تا پیش از زمان مرگ خالق اثر، منتشر نشده‌اند: گاهی اوقات برخی از آثار تا پیش از مرگ خالق آن، منتشر نشده‌اند. در چنین مواردی، اگر آن اثر قبل از ۲۵ آوریل سال ۱۹۹۷ منتشر شده باشد، حق نشر از سالی حساب می‌شود که آن اثر برای نخستین بار منتشر یا اجرا شده است و تا ۵۰ سال بعد از این تاریخ نیز معتبر خواهد بود.
• آثاری که بیش از یک نویسنده داشته باشند: گاهی اوقات خالق اثری بیشتر از یک نفر است. در چنین مواردی، حق نشر تا زمانی که تمام پدیدآورندگان زنده‌اند، اعتبار دارد و تا ۵۰ سال بعد از فوت آخرین پدیدآورنده نیز همچنان بر قوت خود باقی است.
• زمانی که خالق اثر گمنام باشد: اگر پدیدآورندۀ اثری، گمنام باشد، حق نشر از زمانی که اثر برای نخستین بار منتشر شده است تا ۵۰ سال بعد از آن اعتبار دارد یا این که مدت اعتبارش از زمانی است که اثر برای نخستین بار خلق شده و تا ۷۵ سال بعد از آن نیز ادامه خواهد داشت. این مطلب بستگی به این دارد که کدام یک از این دو حالت زودتر رخ داده است.
• ضبط صدا: برای ضبط صدا مانند دیسک‌های فشرده، صفحۀ گرامافون و نوارها، مدت اعتبار حق نشر ۵۰ سال بعد از آخرین سالی است که ضبط اصلی انجام گرفته است.
• عکاسی: در مورد عکس‌ها، اعتبار حق نشر از زمانی است که نگاتیو اصلی آن تولید می‌شود یا اگر اصل نگاتیو وجود نداشته باشد، از زمان تولید عکس اصلی محاسبه می‌شود و به مدت 50 سال نیز اعتبار دارد و این در حالی است که مالک اثر، شرکت باشد نه شخص. در غیر این صورت، مدت اعتبار تا زمانی است که صاحب نگاتیو زنده باشد و تا ۵۰ سال بعد از مرگ او نیز همچنان اعتبار دارد.
Join the Conversation